Kredyty bankowe w ewidencji księgowej

Dla pokrycia wydatków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą jednostki mogą skorzystać z finansowania zewnętrznego w postaci kredytu bankowego. W zależności od sposobu przekazywania środków kredytobiorcy kredyty bankowe można podzielić na kredyty w rachunku kredytowym (gdy bank zasila kwotą przyznanego kredytu otwarty w tym celu odrębny rachunek kredytowy jednostki) oraz kredyty w rachunku bieżącym (udzielane jako limit zadłużenia w ramach prowadzonego rachunku bieżącego).

Ewidencja kredytu w rachunku kredytowym

Przyznany kredyt bankowy w rachunku kredytowym na dzień jego wpływu na rachunek jednostki generalnie księguje się:

- Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący",

- Ma konto 13-4 "Kredyty bankowe" (w analityce: Kredyt w banku X).

Może jednak też być tak, że kredyt nie wpłynie na rachunek bankowy jednostki, a zostanie od razu przekazany na konto kontrahenta (jeśli służy sfinansowaniu zobowiązania wobec niego) czy innego banku (jeśli służy spłacie innego kredytu). Wtedy zapisy związane z otrzymaniem kredytu mogą wyglądać następująco:

- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami", konto 24 "Pozostałe rozrachunki" lub konto 13-4 "Kredyty bankowe" (w analityce: Kredyt w banku Y),

- Ma konto 13-4 "Kredyty bankowe" (w analityce: Kredyt w banku X).

Jeśli kredyt wypłacany jest przez bank w transzach (ratach), to kredytobiorca ujmuje w księgach rachunkowych poszczególne transze, których kwoty rzeczywiście zostały wypłacone. Nie ewidencjonuje się w księgach nieotrzymanej części kredytu.

Spłatę raty kredytu w rachunku kredytowym księguje się zapisem:

- Wn konto 13-4 "Kredyty bankowe" (w analityce: Kredyt w banku X),

- Ma konto 13-0 "Rachunek bieżący".

Koszty prowizji i odsetek od przyznanego kredytu w rachunku kredytowym rozlicza się w księgach rachunkowych w zależności od tego, czego dotyczy kredyt. Jeśli jest to kredyt inwestycyjny na zakup lub wytworzenie środka trwałego, środka trwałego w budowie lub na zakup wartości niematerialnej i prawnej, to w myśl art. 28 ust. 8 ustawy o rachunkowości poniesione przed dniem ich przyjęcia do używania prowizje i odsetki zwiększają cenę nabycia lub koszt wytworzenia tych składników majątku. W takim przypadku odsetki te ujmuje się w księgach rachunkowych zapisem:

- Wn konto 08 "Środki trwałe w budowie" - w odniesieniu do środków trwałych lub środków trwałych w budowie lub konto 30 "Rozliczenie zakupu" albo 24 "Pozostałe rozrachunki" - w odniesieniu do wartości niematerialnych i prawnych,

- Ma konto 13-4 "Kredyty bankowe" (w analityce: Kredyt w banku X).

Jak stanowi pkt 6.71 Krajowego Standardu Rachunkowości nr 11 "Środki trwałe" (Dz. Urz. MRiF z 2017 r. poz. 105), jeżeli zaciągnięto kredyt w celu finansowania zbioru środków trwałych, wówczas poniesione koszty finansowania zewnętrznego dotyczą finansowania kilku różnych obiektów środków trwałych. Koszty te rozlicza się między finansowane obiekty inwentarzowe na zasadach ogólnych, stosując odpowiednie klucze rozliczeniowe (np. proporcjonalnie do planowanych nakładów na poszczególne środki trwałe, proporcjonalnie do wartości rzeczywiście poniesionych nakładów na poszczególne środki trwałe). Ewidencję kosztów prowizji i odsetek od kredytu inwestycyjnego dotyczącego kilku środków trwałych przedstawia przykład.

Prowizje i odsetki poniesione po dniu przyjęcia środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania księgować należy w koszty finansowe zapisem:

- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",

- Ma konto 13-4 "Kredyty bankowe" (w analityce: Kredyt w banku X).

Gdy środki pieniężne pochodzące z kredytu finansującego budowę wielu środków trwałych zostały postawione do dyspozycji jednostki nie od razu, ale stopniowo, np. po zakończeniu pewnego etapu prac i zakończeniu budowy części środków trwałych, koszty finansowania zwiększą wartość początkową tylko tych środków trwałych, których budowa wymaga dokończenia, lub których budowa będzie realizowana w przyszłości (pkt 6.74 KSR nr 11).

Jeśli kredyt w rachunku kredytowym zawarto na cele obrotowe, czyli bieżące, zasadniczo związane z nim prowizje i odsetki także księguje się w koszty finansowe, zapisem:

- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",

- Ma konto 13-4 "Kredyty bankowe" (w analityce: Kredyt w banku X).

Przy czym, w przypadku gdy kwota kredytu obrotowego wpłynie na rachunek pomniejszona o prowizję z tytułu tego kredytu i prowizja ta stanowi kwotę istotną, zastosowanie będzie miał art. 39 ust. 4 ustawy o rachunkowości. Przepis ten stanowi, iż w przypadku gdy zgodnie z umową wartość otrzymanych finansowych składników aktywów jest niższa od zobowiązania zapłaty za nie, różnica stanowi czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów, które odpisuje się w koszty finansowe w równych ratach, w ciągu okresu, na jaki zaciągnięto zobowiązanie. Księgowania mogą być więc wtedy następujące:

a) otrzymana faktycznie kwota kredytu

- Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący",

b) wartość potrąconej z góry prowizji

- Wn konto 65 "Pozostałe rozliczenia międzyokresowe",

c) kwota kredytu wynikająca z umowy kredytowej

- Ma konto 13-4 "Kredyty bankowe" (w analityce: Kredyt w banku X).

Rozliczanie prowizji aktywowanej na koncie 65 w częściach przypadających na dany okres sprawozdawczy przebiega zapisami:

- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",

- Ma konto 65 "Pozostałe rozliczenia międzyokresowe".

Warto podkreślić, że gdyby wartość pobranej z góry przy przelewie kwoty kredytu prowizji była nieistotna, może zostać odniesiona w koszty finansowe bez rozliczania jej w czasie.

Zgodnie z pkt 6.72 KSR nr 11, gdy kredyt finansuje pozyskanie środków trwałych jak i działalność bieżącą - wydzielenia wymaga część zobowiązania finansującego środki trwałe. Pomocą przy ustaleniu kwoty tego zobowiązania może być odpowiedź na pytanie: Jaką kwotę środków pieniężnych jednostka musiałaby pożyczyć na finansowanie pozyskania środka trwałego, gdyby zabrakło tego źródła finansowania, i jakie poniosłaby w związku z tym koszty finansowania? Pozostała część kosztów, która nie dotyczy finansowania środka trwałego, obciąża koszty finansowe okresu ich poniesienia.

Treść wszystkich Krajowych Standardów Rachunkowości oraz stanowisk wydanych przez Komitet Standardów Rachunkowości dostępna jest w serwisie www.przepisy.gofin.pl.

Ewidencja kredytu w rachunku bieżącym

Innym rodzajem kredytu jest kredyt w rachunku bieżącym. W takim przypadku bank nie przelewa kwoty kredytu na rachunek jednostki, a ustala wartościowy limit do bieżącego wykorzystania. W odniesieniu do kredytu w rachunku bieżącym nie dokonuje się więc księgowania na koncie 13-4, a wszystkie operacje związane z wykorzystaniem kwoty kredytu czy jego spłatą ujmuje się na koncie 13-0 (w przypadku wykorzystania limitu kredytowego konto 13-0 będzie wykazywać saldo Ma przedstawiające faktyczne zadłużenie wobec banku z tytułu kredytu w rachunku bieżącym). Przyznanego jednostce przez bank limitu nie ujmuje się w księgach rachunkowych ani w ewidencji pozabilansowej jako zobowiązanie warunkowe.

Kredyt w rachunku bieżącym nie jest przyznawany na określony cel, jest więc z zasady przeznaczany na cele obrotowe. Wszelkie prowizje i odsetki z nim związane księguje się bezpośrednio w koszty finansowe, zapisem:

- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",

- Ma konto 13-0 "Rachunek bieżący".

Charakter tego kredytu wyklucza zastosowanie art. 39 ust. 4 ustawy o rachunkowości.

Przykład

Założenia

Jednostka zaciągnęła kredyt w banku w wysokości 500.000 zł na sfinansowanie zadania inwestycyjnego polegającego na budowie 2 budynków magazynowych i drogi obsługującej te budynki. W momencie udzielenia kredytu bank pobrał prowizję w wysokości 5.000 zł.
W okresie realizacji budowy jednostka zapłaciła raty od tego kredytu w kwocie 40.000 zł wraz z odsetkami w wysokości 4.000 zł.
Koszty prowizji i odsetek jednostka ujęła na koncie analitycznym przeznaczonym do ewidencji kosztów wspólnych dla realizowanej inwestycji. W momencie zakończenia inwestycji na koncie kosztów wspólnych zgromadzono koszty w łącznej kwocie 12.000 zł. Koszty bezpośrednie wyniosły łącznie 540.000 zł (dla magazynu 1: 350.000 zł, dla magazynu 2: 160.000 zł, dla drogi: 30.000 zł). Jednostka dokonała rozliczenia kosztów wspólnych proporcjonalnie do poniesionych kosztów bezpośrednich: (12.000 zł : 540.000 zł) × 100 = 2,2222%. Koszty wspólne przypadające na poszczególne środki trwałe wyniosły (w zaokrągleniu):

- dla magazynu 1: 350.000 zł × 2,2222% = 7.778 zł,

- dla magazynu 2: 160.000 zł × 2,2222% = 3.555 zł,

- dla drogi: 30.000 zł × 2,2222% = 667 zł.

Dekretacja

Opis operacji	Kwota	Konto
Opis operacji	Kwota	Wn	Ma
1. Uruchomienie kredytu:
a) kwota przyznanego kredytu	500.000 zł		13-4
b) prowizja potrącona przez bank	5.000 zł	08
c) wpływ środków na rachunek bieżący	495.000 zł	13-0
2. Spłata raty kredytu z odsetkami za okres realizacji inwestycji (dla uproszczenia łącznie):
a) kwota raty kredytu	40.000 zł	13-4
b) kwota odsetek	4.000 zł	08
c) razem spłata	44.000 zł		13-0
3. Rozliczenie kosztów wspólnych inwestycji na poszczególne wytworzone środki trwałe:
a) koszty wspólne przypadające na magazyn 1	7.778 zł	08
b) koszty wspólne przypadające na magazyn 2	3.555 zł	08
c) koszty wspólne przypadające na drogę	667 zł	08
d) razem koszty wspólne	12.000 zł		08
4. Przyjęcie środków trwałych do używania na podstawie dowodu OT:
a) wartość początkowa magazynu 1 (350.000 zł + 7.778 zł)	357.778 zł	01	08
b) wartość początkowa magazynu 2 (160.000 zł + 3.555 zł)	163.555 zł	01	08
c) wartość początkowa drogi (30.000 zł + 667 zł)	30.667 zł	01	08