Certyfikaty inwestycyjne otrzymane nieodpłatnie

Spółka z o.o. komandytowa otrzymała w formie darowizny certyfikaty inwestycyjne, a następnie złożyła wniosek o ich wykup. Spółka nie stosuje przepisów rozporządzenia w sprawie instrumentów finansowych. Jak powinna przebiegać ewidencja księgowa darowizny i wykupu certyfikatów inwestycyjnych?

1. Wprowadzenie do ksiąg rachunkowych nieodpłatnie otrzymanych certyfikatów inwestycyjnych

W rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2024 r. poz. 722 ze zm.), certyfikat inwestycyjny jest papierem wartościowym zaliczanym do instrumentów finansowych (por. art. 2 ust. 1 pkt 1 i art. 3 pkt 1 lit. a tej ustawy).

Z punktu widzenia zasad rachunkowości za instrumenty finansowe (por. art. 3 ust. 1 pkt 23 tej ustawy) uznaje się kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy. Ponadto w myśl art. 3 ust. 1 pkt 24 ustawy o rachunkowości, przez aktywa finansowe rozumie się aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach. Biorąc powyższe pod uwagę otrzymane certyfikaty inwestycyjne spełniają ww. definicję aktywów finansowych.

Na mocy art. 35 ust. 1 ustawy o rachunkowości należy certyfikaty inwestycyjne wprowadzić do ksiąg rachunkowych w momencie ich otrzymania w cenie nabycia. W związku z ich nieodpłatnym otrzymaniem należy w tym przypadku zastosować art. 28 ust. 2 ww. ustawy, który stanowi m.in., iż w sytuacji gdy nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.

Ustawa o rachunkowości aktywa finansowe dzieli na aktywa trwałe (długoterminowe) lub obrotowe (krótkoterminowe). O ich kwalifikacji na moment początkowego ujęcia (i następnie na dzień bilansowy) decyduje planowana realizacja certyfikatów inwestycyjnych (np. ich planowany wykup). Jeżeli otrzymane nieodpłatnie certyfikaty inwestycyjne spółka, w roku ich otrzymania, przekazała do wykupu, to powinna je zakwalifikować do aktywów obrotowych, tj. krótkoterminowych aktywów finansowych.

Ponadto w omawianej sytuacji należy także uwzględnić przepisy art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h) ustawy o rachunkowości, który stanowi, iż otrzymane nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywa, w tym także środki pieniężne na inne cele niż dopłaty do cen sprzedaży, nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych, zalicza się do pozostałych przychodów operacyjnych, jako przychody pośrednio związane z działalnością operacyjną jednostki.

Ewidencja księgowa nieodpłatnie otrzymanych certyfikatów inwestycyjnych

1. PK - wartość nieodpłatnie otrzymanych certyfikatów inwestycyjnych, zakwalifikowanych do krótkoterminowych aktywów finansowych:

- Wn konto 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe" (w analityce: Certyfikaty inwestycyjne),
- Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne".

2. Wykup certyfikatów inwestycyjnych i wykazanie ich w rachunku zysków i strat

Otrzymane w wyniku wykupu certyfikatów inwestycyjnych przychody ewidencjonuje się na koncie 75-0 "Przychody finansowe". Jednocześnie wartość certyfikatów inwestycyjnych wynikająca z ksiąg rachunkowych podlega odniesieniu w koszty finansowe, tj. w ciężar konta 75-1 "Koszty finansowe".

Ewidencja księgowa wykupu certyfikatów inwestycyjnych

1. WB - przychód z tytułu wykupu certyfikatów inwestycyjnych:

- Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący",
- Ma konto 75-0 "Przychody finansowe".

2. PK - koszt sprzedanych certyfikatów:

- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",
- Ma konto 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe".

Co istotne w rachunku zysków i strat nie prezentuje się oddzielnie przychodów i kosztów z wykupu certyfikatów. W takim przypadku wykazuje się wynik osiągnięty z tytułu rozchodu aktywów finansowych (certyfikatów). Jak bowiem stanowi art. 42 ust. 3 ustawy o rachunkowości wynik operacji finansowych stanowi różnicę między przychodami finansowymi, w szczególności z tytułu dywidend (udziałów w zyskach), odsetek, zysków ze zbycia oraz aktualizacji wartości inwestycji innych niż wymienione w art. 28 ust. 1 pkt 1a ustawy, nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi, a kosztami finansowymi, w szczególności z tytułu odsetek, strat ze zbycia oraz aktualizacji wartości inwestycji innych niż wymienione w art. 28 ust. 1 pkt 1a ustawy, nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi, z wyjątkiem odsetek, prowizji, dodatnich i ujemnych różnic kursowych, o których mowa w art. 28 ust. 4 i ust. 8 pkt 2 ustawy.